Op voorhand even excuses voor alle spelfouten, ik heb het niet nagelezen....
Landschap
Ik vertelde eerder dat vele huizen hier op palen gebouwd zijn, en in mijn naïeve veronderstelling ging ik er dus vanuit dat het waterpeil hier serieus kan stijgen in het regenseizoen. Echter, onderweg begonnen wij meer en meer te merken dat dergelijke huizen ook gewoon langs de weg staan naast huizen zonder palen, op een hoogte waar sowieso nooit veel wateroverlast kan voorkomen. Het komt erop neer dat dit gewoon de manier is van huizen bouwen in de provincies, en enkel mensen met weinig geld hun huizen niet op palen laten zetten. De ruimte onder de huizen wordt dan gebruikt als living met hangmatten, als stal, opbergruimte of wordt gewoon open gelaten.
Ik nam onderweg naar Siem Reap enkele foto's om mijn woorden te illustreren...
Een rijkere versie
Een idyllische versie
En eentje in opbouw
Langs de weg zie je veel kraampjes, bijna bij elke huisje, die het lokale fruit verkopen. In dit geval was dat mango
Het "dorre" landschap rond Sihanoukville, waar ik vorige keer over sprak, waren eigenlijk allemaal droog liggende rijstvelden. Het landschap is doorspekt met rijstvelden. Op weg naar Siem Reap doorkruisten we ook een heel gebied met kleine plassen en meren vol waterlotussen. Uiteraard werden overal langs de weg lotusvruchten verkocht. Ook merkten we voor het eerst de vele "sugar palm" bomen op, de nationale boom van Cambodia. Dit is een soort palmboom waarvan de vrucht in gerechten en drank wordt verwerkt (zie het hoofdstuk "eten").
Sugar palm trees
Lotusbloemen
Tempels, scholen of kleine dorpen worden vaak ingeleid door een poort zoals deze
Deze standbeelden van de ideale mannelijke en vrouwelijke arbeider op de rijstvelden zie je ook af en toe verschijnen. Ze doen me steeds terug denken aan de slogans van de Khmer Rouge. Ik heb echter geen idee of deze standbeelden afstammen van die tijd.
De raarste voertuigen kunnen je soms passeren...
Gezichtsmaskers
Gezichtsmaskers worden in heel Zuid-Oost Azië fervent gedragen sinds de vogelgriep (of misschien al vroeger, maar toen is ons toch beginnen opvallen). Degenen die ze dragen, dragen ze ofwel omdat ze ziek zijn en hun ziekte niet willen overdragen aan anderen, ofwel om zichzelf te beschermen tegen smog en stof op de baan. In Phnom Penh zie je dus heel frequent mensen op hun motorbike passeren met een masker aan. Of dit hen ook werkelijk beschermt tegen de schadelijke effecten van fijn stof moet ik nog eens opzoeken.
Phnom Penh
Indepence monument: Volgens een Vlaamse expat in 2006 nog het hoogste gebouw in Phnom Penh. In 8 jaar tijd zijn er heel wat wolkenskrabbers e.a. hoge gebouwen uit de grond geschoten. Nog verre geen Bangkok, maar ze zijn op weg.
King Norodom Sihanouk op Norodom Boulevard: koning Sihanouk is zeer lang aan de macht geweest, zowel als koning als eerste minister, voor en na de Khmer Rouge (die hij zelf onbedoeld een duwtje in de rug gaf tijdens zijn ballingschap). Intussen overleden, geniet hij nog steeds veel aanzien bij het volk. Zijn verjaardag wordt dan ook gedurende 3 dagen gevierd, met 3 dagen verlof uiteraard.
Wat phnom: Een "Wat" is een Boeddhistische gebedsplaats en "Phnom" betekent heuvel/berg. Volgens de legende zou een vrouw genaamd Penh 4 boeddhabeelden hebben gevonden die door de Mekong aangespoeld waren. Ze wierp hierna een heuvel op waarop ze deze beelden in een gebedsplaats (Wat Phnom) plaatste. Phnom Penh betekent dan ook zoveel als "de heuvel van Penh".
Het plein rond Wat Phnom (waar je de makaken in de bomen hoort kakelen)
Ian en Geraint, mijn Britse collega's in het NPH, aan Wat Phnom
Ladyboys
Ladyboys zijn een zeer moeilijk te begrijpen fenomeen voor ons Westerlingen. Vooral in Thailand hebben ze heel veel succes en aanzien, maar ook in Cambodia zie je ze veel. In Vietnam kan je ze dan weer niet vinden. Je kan er honderden reportages over vinden op youtube, dus ga je gang als je geïnteresseerd bent. Rond 3u 's nachts op een vrijdagavond in de Pontoon club in Phnom Penh verschijnen plots een 4tal jonge mannen op de dansvloer om een zeer vrouwelijk dansje op wat harde muziek uit te voeren. Wij veronderstellen dat ze ladyboys in de maak zijn, ze zien er nog mannelijk uit en dragen ook mannelijke kleren. Blijkbaar gaat er een hele hormonenbehandeling vooraf aan de vervrouwelijkende operaties, dus misschien zitten deze jongens in dit stadium...
Tuk tuk drivers
Waarom lijken tuk tuk drivers nooit de weg te kennen in Phnom Penh? Waarom spreken ze vaak amper een woord Engels? Waarom, als je een kaart onder hun neus steekt, lijkt het alsof ze er nog nooit één gezien hebben? Het was een mysterie voor ons. Tot onze vrienden ons vertelden dat de meeste tuk tuk drivers afkomstig zijn uit de provincies. Ze komen in de tussenseizoenen wanneer er niets geoogst wordt op de velden. Ze zijn meestal laag opgeleid. En inderdaad, de meesten slapen 's nachts in hun tuk tuk, ze hebben geen woonst in Phnom Penh. Eén maal zagen we een groep tuk tuk drivers zich wassen in emmers met water langs de weg, om nadien terug te keren naar hun tuk tuk. Dat weten we dan ook weer.
Hobby's
Cambodianen hechten niet zo heel veel belang aan hobby's, de meesten spelen bijvoorbeeld geen muziekinstrument. Als men naar de fitness gaat is dat meestal eenmalig als groepsactiviteit. Sociale gelegenheden zijn veel belangrijker dan je individueel in iets te ontwikkelen. Als je toch een muziekinstrument opneemt is het om er je beroep van te maken lijkt het.
Welke hobby's je hier wel kunt zien:
- Karaoke: dit gebeurt niet in een café zoals bij ons, waar iedereen op staat te kijken. Hier huur je in een gebouw van bijvoorbeeld KTV een ruimte voor jou en je vrienden en je krijgt er een gezeldschapsdame (of ladyboy) bij, die de liedjes opzet. Ze zingen Khmer liedjes, maar er bestaat ook een engelse lijst, met enkel vermelding van titels. Wanneer ik echter een liedje zocht dat zowel ik als Rainy kenden was dit heel moeilijk, ze kende "I will always love you niet", maar dan weer wel een liedje van een 90's boyband waar wij nog nooit van gehoord hadden. "What a wonderful world" was niet het verwachte liedje van Louis Armstrong, maar een ander compleet onbekend nummer. Mensen zingen hier in het algemeen een stuk valser dan wij, zij lijken zich daar echter weinig aan te storen, wat verbazingwekkend is voor een volk dat anders zeer verlegen is.
Aan mijn blik te zien, herkende ik het Engelse liedje helemaal niet.
- Aerobics: Aan de riverside, in de parken en aan het olympic stadium kan je rond valavond komen kijken of participeren aan aerobics. Een paar uur later beginnen de jongeren met danslessen en tegen 23h kan je soms de ladyboys zien verschijnen in kleine groepjes om hun dansjes in te oefenen.
Olympic stadium
- Basketbal aan het olympic stadium (met Ewout)
Weddings
Je kan hier elke dag in Phnom Penh wel ergens een trouwtent buiten een huis zien staan. Je mag ze echter niet verwarren met de gelijkaardige tenten voor begrafenissen. De trouwtenten zijn zeer kleurrijk, typisch geel met magenta, de begrafenistenten zijn wit. Ook onderweg in de bus passeer je ze zeer regelmatig.
Waarom zoveel? Als je rekent dat de gemiddelde leeftijd 23 jaar is, de gemiddelde vrouw zo'n 22 is als ze trouwt en een trouw hier 3 dagen duurt... kom je ongeveer uit op een tent per 2 km :).
Mijn vriendinnen Rainy, Dary, Sotya en Socheata met de bruid tijdens een trouw in maart.
De Cambodianen
Familie is naast eten zeer belangrijk in Cambodia. De families zijn hier meestal heel groot, net zoals de babyboomgeneratie bij ons, met 5-7 kinderen per gezin. Onze generatie is in het algemeen zeer streng opgevoed. Je moeder hier beledigen is ware doodzonde. Je wordt op facebook publiek uitgemaakt als je durft iets slecht te zeggen over je moeder. De moeders van mijn Cambodiaanse vriendinnen laten hen niet toe om 's avonds uit te gaan. En met 's avonds bedoel ik na 21-22h, en met uitgaan bedoel ik alles buiten het huis... Cambodianen zijn in het algemeen een volk dat vroeg gaat slapen en zeer vroeg opstaat, de laatavondfilm speelt hier om 8u30 en is meestal gevuld met blanke cinemagangers. Maar er bestaat een sterke dubbele standaard voor vrouwen. Uitgaan in een club als meisje wordt, vooral zo lijkt in de hogere klasse, aanschouwt als gedrag voor hoeren. Het is dan ook een feit dat heel veel vrouwen die je na 24h in de uitgangsbuurt aantreft op zoek zijn naar een blanke man. Of het daarom per definitie prostituees zijn is een andere kwestie. Uitgaan doen mijn vriendinnen enkel in het geniep, als ze een goed excuus kunnen vinden om weg te blijven en ergens kunnen overnachten. Dat gebeurt dus zeer zelden.
Het ouderlijk gezag gaat echter nog veel verder. Zo koos de moeder van Socheata de man waarmee ze zal trouwen op 30 mei. Haar moeder regelt dan ook het hele huwelijk, Socheata lijkt er zeer weinig mee bezig te zijn. Ze kent hem al enkele jaren, maar zei dat ze niet verliefd is. "But he's a good man" zei ze als ze mijn blik zag. Rainy was 5 jaar samen met haar vriend als diens ouders beslisten dat haar familie niet rijk genoeg was om te trouwen. Intussen heeft ze een nieuwe vriend.
Sociale media zoals je wel al gemerkt zal hebben op facebook, zijn hier allom aanwezig. Net zoals het 3G netwerk, volgt facebook je hier tot meters onder de grond. Nergens kan je ontsnappen, en elke foto die genomen wordt kan binnen seconden verschijnen op het web. Denk dus goed na, vooraleer je hier poseert voor een foto...Dit is de les die ik leerde nadat Sotya en Socheata me poeslief vroegen om met hen een duckface selfie te maken, en ik - naïef als ik ben - dacht: "och waarom niet?". Zo verscheen de eerste en laatste foto ooit met mij in duckface pose op facebook. Onverwijderbaar. Hahaha.
Een andere obsessie die we langzamerhand gewaar werden is blank, of eerder wit, zijn. Alles zouden de jonge Cambodianen van de hogere klasse hier doen om blank te blijven. Je herinnert je misschien de foto's vanop de ananasplantage van de ouders van Rainy.
Rainy had daar een dikke trui, jeans broek en pet aan. Het was daar toen 40°C in de blakende zon. Ik stond daar al te smelten in mijn shortje en topje. 's Avonds in het donker verscheen ze dan plots in shortje en topje, ik begreep er eerst niets van. Maar de puzzelstukjes begonnen stilaan samen te vallen. Alle crèmes en douchegels in de supermarkten met opschriften als "whitening" en "extra whitening", de meisjes op hun motorbikes met een hemd omgekeerd over hun ontblote armen getrokken, de vrouwen en soms ook mannen met dikke lagen witte make-up op hun gezicht tijdens het uitgaan. Ze willen niet bruinen. En het is een feit dat mensen van de provincies en armere wijken er een stuk bruiner uitzien. In die mate zelfs, dat ik soms denk dat er een genetisch verschil zou kunnen zijn tussen de armeren en sommigen van de rijkeren. Initieel dacht ik dus ook dat ze proberen de blanken in het Westen te imiteren. Niets is minder waar. KOREA, het mekka van de Zuid-Oost Aziaat. Ze willen zo bleek zijn als Koreanen. Rainy is net zoals de meeste Cambodianen nog nooit buiten haar eigen land geweest. Als ik vroeg waar ze het liefst naartoe op reis zou gaan was haar antwoord binnen 1 milliseconde "Seoul".
Een ander grappig feit over Zuid-Oost Aziaten is dat ze het net zo moeilijk hebben om blanke personen van elkaar te onderscheiden als wij dat hebben met hen. Gelukkig was ik het enige blanke meisje in het NPH.
Een groot verschil in sociale omgang met ons is het concept "delen". Zoals ik al eerder zei delen Cambodianen steeds hun eten. Iets anders is dat meestal 1 iemand, of enkelen van de groep de rekening betalen. Meestal zijn dit degenen die de anderen hadden uitgenodigd. De volgende keer nodigt iemand anders uit, en betaalt die de rekening. Zo mochten we initieel in Mundulkiri niets betalen, tot ik vroeg om naar de karaoke te gaan. Op het einde werd de rekening plots in onze handen geschoven. Gelukkig maar, de zakken van Rainy bleken niet oneindig diep te zijn.
Eten (alweer)
De avond na het posten van "Khmer food!" gingen we toch wel met de meisjes het meest zotte straateten gaan eten zeker... Het straatrestaurant bevond zich binnen de muren van een middelbare school of all places.
De drankjes zijn suiker van de "sugar palm" gemengd met water.
Gefrituurde kikker, iemand? Smaakt echt net als kip
Rivierschelpjes: te vergelijken met mosselen (het beeld is wazig door met mijn vettige pollen aan de camera te zitten, haha)
Baby egg: het eerste Khmer eten dat ik echt niet binnen kon krijgen. Een gefrituurd ei met een intact kuikentje met beginnende dons erin. Ik heb me gehouden bij het eten van het eigeel.
Op de toeristische night market langs de riverside kan je ook veel gefrituurd en ander Khmer eten vinden. Om de toeristen gerust te stellen werd wat extra uitleg gegeven bij deze gekookte eitjes.
Nadien reden we naar de riverside om het echte echte straateten van nabij te aanschouwen...en proeven:
Slang (niet geproefd)
Kevers (mogelijks kakkerlakken)
Sprinkhaan (wel geproefd en bijzonder knapperig)
Een soort van gebraden maden (jakkie)
Rivierkrab
Voor Panha's (de jongen links) verjaardag gingen we naar een andere Kien Svay dan de vorige. Het is een panoramafoto en bijgevolg is Dary's hoofd een beetje vervormd, haha.
Rivierslakken: het hoofdje is uitzonderlijk kauwerig, Jonas was echter fan (ugh)
Een soort vruchtjes die in een chili-zout mengseltjes worden gedopt
Soep die verrassend rook naar gehaktballen van thuis, maar alles behalve gehaktballen bevatte. Rijst, een soort van dril, kleine riviervisjes, ui en een ongekende vrucht.
In het ziekenhuis werden de artsen getrakteerd door de stagairs naar aanleiding van de wissel van de stagairs naar een andere afdeling:
Lychee's, jack fruit, loempia's, vleescake (zoals de reuzencake in siem reap) en zoete rijstcakejes
Rijstcakejes worden gemaakt met rijstkorrels of rijstpoeder die zo fijn kan zijn dat de cakejes gelatine-achtig worden. Vaak worden ze op smaak gebracht met kokosnoot, maar mijn absolute favoriet is die met de vrucht van de palm sugar tree.
Die zwarte bol is de vrucht van een vrouwelijke sugar palm tree
Amok in siem reap voor 6.5 dollar. Het heeft me toch bijlange niet zo goed gesmaakt als trey dut, ondanks de magnifieke presentatie.
De beste sushi OOIT!! Naast Khmer eten, eten de Cambodianen ook heel graag Thais, Chinees, Maleisisch, Japans... Je kan echt alles vinden in Phnom Penh en het bijna steeds superlekker. Phnom Penh is een echte culinaire stad.
"Keep calm and eat Khmer", dat is inderdaad wat elke Cambodiaan consistent doet.
Corruptie
Cambodia is in volle ontwikkeling, dat zei de schoonbroer van Rainy ook, die zelf een kleine rubberfabriek heeft opgericht in Mundulkiri. "But it's not fast enough...because of corruption". Ook Dr. Beat Richner vermelde het wel honderd keer tijdens zijn celloconcert/fondsaanrijvingsspeech in het kinderziekenhuis Kantha Bopha in Siem Reap. In 2005 antwoordde de toenmalige president van de Wereld Bank tijdens een bezoek aan Cambodia "corruption, corruption, corruption" op de vraag: "What do you think are the 3 main problems in Cambodia today?".
Het is iets waar toeristen weinig of niets van merken. Tenzij ze natuurlijk een brommertje huren in bijvoorbeeld Sihanoukville en door de lokale politie tegengehouden worden om beboet te worden omdat ze geen internationaal rijbewijs bij hebben, en als dat niet werkt, omdat ze met hun lichten aan rijden overdag... Politie agenten verdienen dan ook, net zoals leerkrachten, slechts 100 dollar per maand. 100 dollar per maand is in Phnom Penh niet voldoende om rond te komen als je een gezin hebt, zo lazen we in de "Phnom Penh daily" krant.
Corruptie is hier overal te vinden, niet alleen in de politiek. Naast de politie kunnen leerkrachten blijkbaar ook corrupt uit de hoek komen omwille van hun erbarmelijk loon. Ze geven bijvoorbeeld slechts de helft van de theorie tijdens de les en geven de rest in bijles die betalend is. Ze laten zich ook omkopen om goede punten uit te delen, zo werd het grote eindexamen van de middelbare school onlangs volledig hervormt om corruptie uit te sluiten.
Artsen verdienen in Phnom Penh zo'n 1000 tot 1500 dollar. Ze werken tot 12 uur en hebben nadien wacht of gaan naar....? Hun privé praktijk, we weten dat sommige artsen van Calmette er één hebben. Maar de rest...sommigen zeggen dat ze een tweede job hebben om bij te verdienen, enkelen beweren zelfs dat sommige artsen tuk tuk drivers zijn in hun vrije uren. Ik weet niet of ik ooit de waarheid ga weten.
De taal
Dit is enkel voor de liefhebbers, een voor mezelf om de woorden niet te vergeten later.
Khmer heeft een eigen alfabet dat afgeleid is van het Brahmi schrift van het oude India. Het lijkt op dat van Thailand en Laos, en ze delen ook enkele woorden.
Zoals je hierboven kan zien heeft het alfabet heel veel klanken die ongelooflijk sterk op elkaar lijken. Het is dus vreselijk moeilijk om bepaalde woorden uit te spreken op een manier dat de Cambodianen je begrijpen. Het woord pijn in Khmer is "cheu" (dit leerde ik van Vjen en Bieke), en hoe vaak ik het ook uitspreek, ze gaan mij denk ik nooit begrijpen...
Enkele woorden, tussen haakjes staat de uitspraak:
Dank je: orkhun (ouwkun)
Heel erg bedankt: orkhun tran (ouwkun traan)
Hallo: sous dey (soesoedeij)
Hoe gaat het? sok sa bai
Goed, dank je: sok sa bai
Alsjeblief: som
Ja: tah voor vrouwen, baht (als een schaap) voor mannen
Nee: tey
Pijn: cheu (geen flauw idee)
Rijst: bay
Dokter: vi jak bundet (vichaa bundut) of ped
Vrouw: srey, heel veel vrouwennamen beginnen hier met Srey. Srey Oun, Srey No, Srey Menh. De meest verfijnde tempel in Angkor heet Bantei Srey wat zoveel betekent als "de tempel van vrouwen", een bijnaam die het kreeg op basis van de mooie vrouwenfiguren (Apsara's) in de tempel.
Mooi(e vrouw): srey san
Slet: srey sran
Je kan zien dat de laatste twee zeer sterk op elkaar trekken, zeker als je weten dat de "r" hier meestal niet duidelijk uitgesproken wordt.
